Rss

Aparaty słuchowe

Jednym z niezwykle cennych pomocy dla osób niedosłyszących są aparaty słuchowe. Wyróżnia się aparaty analogowe i cyfrowe, natomiast biorąc pod uwagę typ obudowy można je podzielić na aparaty wewnątrz kanałowe, wewnątrzuszne oraz zauszne. Nie zawsze aparat słuchowy drogi i „ładny” jest doskonały w spełnianiu swej funkcji, czy poprawieniu jakość słyszenia i komfortu życia z tym związanego. Jako, że aparat słuchowy jest urządzeniem ortopedycznym powinien być wybrany pod okiem specjalisty laryngologa lub audiologa. W zależności od schorzenia i ubytku słuchu dobrany powinien być typ aparatu.

Aparat słuchowy

Zasadnicza różnica polega na potrzebie wzmocnienia dźwięków mowy, czy też wszystkich dźwięków z otoczeniem mowy włącznie, czyli np. gotującą się wodą i tykaniem zegara. Zarówno modeli, jak ich producentów jest na rynku dużo, różnicuje ich jakość, a także cena, która nie zawsze jest proporcjonalna do oferowanej jakości, chociaż ma znaczący wpływ na jakość urządzenia. Co ważne aparat słuchowy źle dobrany lub wyjątkowo kiepskiej jakości może pogłębić wadę słuchu lub doprowadzić do zupełnej głuchoty.

Terapia logopedyczna

O ile u dzieci terapia logopedyczna jest najpowszechniejsza i dotyczy nauki prawidłowego wypowiadania wyrazów, samogłosek i głosek to w przypadku dorosłych logoterapia opiera się na ćwiczeniach poprawiających dykcję. Wyraźna mowa, prawidłowy ton i barwa to istotne założenia terapii logopedycznej u dorosłych i dzieci. Metody pracy logopedy są w zasadzie podobne, o ile nie takie same u dorosłych i dzieci.

Komunikacja za pośrednictwem mowy to podstawowa umiejętność, której zaburzenia powinny być jak najszybciej usuwane, jednak niektórzy czekają z tym problemem wiele lat. Zdarza się i tak, iż z uwagi na pewne nawyki lub czynniki zewnętrzne, choroby towarzyszące pojawiają się lub nasilają się problemy z mową, których wcześniej nie dostrzegaliśmy lub bagatelizowaliśmy. Często pacjentami terapii logopedycznej są osoby z częściowym paraliżem, urazach twarzoczaszki itp. nauka prawidłowej mowy to naśladownictwo i wyrobienie odruchów, które pozwolą na płynną i bezbłędną mowę w przyszłości.

Medycyna dla osób niedosłyszących

Pomimo możliwości porozumiewania się za pomocą pisma, czy też języka migowego, leczenie głuchoty i niedosłuchu jest znacznie bardziej pożądane niż radzenie sobie z niepełnosprawnością słuchową. Dużym osiągnięciem są coraz to lepszej jakości, komfortowe i czułe aparaty słuchowe umożliwiające normalne funkcjonowanie mnóstwu osób cierpiących na wady słuchu, czy tez głuchotę starczą. Coraz mniejszy rozmiar i subtelny kształt aparatów słuchowych pozwala na stosowanie niemal niezauważenie przez osoby trzecie. Do niedawna niedosłuch był krępujący dla chorego, a noszenie aparatu słuchowego niejako zdradzało chorobę.

niedosluch

Dziś medycyna wychodzi naprzeciw potrzebom osób niedosłyszących, nie tylko z szeroką gama aparatów słuchowych, ale również licznymi zabiegami chirurgicznymi pozwalającymi na zniwelowanie ubytku słuchu, zminimalizowanie dolegliwości i ulżenie pacjentowi. Implant wszczepiany do pnia mózgu ma za zadanie zastąpić nerw słuchowy, natomiast implanty ślimakowe wszczepiane są celem usprawnienia impulsów między nerwowych. Implanty ślimakowe są elektronicznymi protezami, które mają zastąpić nieczynne komórki zmysłowe w uchu wewnętrznym, przez co są niezwykle skuteczne w niedosłuchu. Alternatywę stanowią implanty miniaturowe z procesorem mowy. Jakość implantów jest na tyle doskonała, iż powinny starczyć na całe życie pacjenta poprawiając radykalnie słyszenie, jednak medycyna ciągle się zmienia i rozwija, być może już wkrótce zostaną wynalezione jeszcze doskonalsze metody leczenia niedosłuchu.

Leczenie niedosłuchu

W zależności od rodzaju schorzenia powodującego niedosłuch można wyróżnić leczenie antybiotykiem, mechaniczne zabiegi usuwające wadę np. usuwanie woskowiny, jak również zabiegi chirurgiczne operujące ucho. Swego rodzaju leczeniem są również aparaty słuchowe, jednakże stosowane są przy ciężkim niedosłuchu i postępującej głuchocie. W wielu przypadkach pomaga elektrostymulacja, jak również świecowanie uszu. Pomocne są również implanty ślimakowe, jak też dobra profilaktyka poprzez unikanie hałasu, dbanie o dobra higienę ucha, dobra dieta i dużo ruchu, które dla wielu pacjentów wydają się bez znaczenia, a jednak wywierają wpływ na nasilenie się lub złagodzenie dolegliwości niedosłuchu. Najbardziej typowym leczeniem objawowym jest podawanie antybiotyków i leków przeciwzapalnych. Oczywiście dotyczy to doraźnych infekcji ucha i stanów zapalnych poszczególnych elementów aparatu słuchowego. Najczęstszym stanem zapalnym jest zapalenie ucha środkowego, zarówno jako samoistny stan chorobowy, jak tez powikłanie niedoleczonej choroby dróg oddechowych. Wówczas leczy się chorego doustnym antybiotykiem oraz kroplami wkrapianymi do ucha oddziałując na zmiany w uchu. Chwilowy niedosłuch może utrzymywać się przez jakiś czas i maleć stopniowo, a czas powrotu do pełnej słyszalności może wynosić nawet pół roku po zakończeniu leczenia.

Leczenie wady wymowy

Wady wymowy występują kiedy wymowa odbiega od formy fonetycznej przyjętej w danym języku, co istotne wadą nie jest tak zwana mowa dziecięca, aczkolwiek cechy owej wymowy u człowieka dorosłego to niewątpliwie schorzenie kwalifikujące do terapii. Leczenie wad wymowy opiera się głównie na ćwiczeniach aparatu mowy. Gimnastyka języka, mięśni wokół ust, a nawet masaż policzków usprawnia mechanizm mowy. Poza rehabilitacją aparatu mowy i przygotowaniem go do prawidłowej wymowy poszczególnych ciągów głosek powinna nastąpić również terapia psychologiczna, gdyż wiele wad wymowy ma podłoże zaburzeń psychiki człowieka. Spowolnienie potoku słów wydobywających się z ust, a także skracanie wypowiedzi, zmiana tempa mowy, barwy głosu, operowanie głosem to ćwiczenia dla osób, u których nie rozpoznaje się wady w budowie i funkcjonowaniu aparatu mowy, a wada i zaburzenie wymowy wynika z impulsów w mózgu, na które to pomaga odpowiednia terapia o cechach psychoterapii. W zależności od stanu pacjenta metody lecznicze łączy się lub dokonuje selekcji ćwiczeń, gdyż nie każda wada wymaga kompleksowej terapii logopedycznej. W ćwiczeniach logopedycznych pomagają często przedmioty codziennego użytku i często nie zdajemy sobie sprawy iż dmuchanie w słomkę, czy nadmuchanie balona może być aktywnym ćwiczeniem wspierającym leczenie naszej wady wymowy. Aby wyćwiczyć wadę należy poświecić nieco czasu na systematyczne ćwiczenia samodzielne, w których pomocne jest lustro.

Nawykowe wady wymowy

Duże znaczenie w leczeniu wad wymowy, jak też ćwiczeniu i doskonaleniu własnej wymowy mają nawyki. Bardzo często wada jest nabyta poprzez nieprawidłową wymowę powielana przez lata. O wiele łatwiej nakłonić dziecko do zmian w zakresie tempa wypowiedzianych słów, tonu i barwy głosu, niż dokonać zmian u osoby dorosłej, której nieprawidłowości w mówieniu wynikają ze złych nawyków. Mimo wszystko terapie logopedyczne są prowadzone również dla dorosłych, a wiele ćwiczeń można wykonywać samodzielnie w domu, co jest dużą zaletą walki z nawykiem. Niekiedy problemem stanowi akcent i naleciałości gwary, której cechy wymowy naturalnie mają wpływ na nasz język. Nawyki o podłożu etnicznym są niezwykle trudne do usunięcia, co można zaobserwować na wielu osobach urodzonych i wychowanych w danym miejscu o charakterystycznej gwarze i migrujących zupełnie w inne miejsce świata, gdzie nawet po kilkudziesięciu latach odznaczają się nawyki wymowy zakodowane wraz z nauka mowy. Największym zagrożeniem jest niestaranność wymowy, pospiech w mówieniu oraz wykrzykiwanie wyrazów z uwagi na zagłuszające nas otoczenie, pełne hałasu i gwaru. Czasami wada wymowy jest znacznie poważniejsza uniemożliwiająca swobodne porozumiewanie się. Niewyraźna i bełkotliwa mowa może być skutkiem ubocznym schorzeń neurologicznych (np. po udarze mózgu, przy postępującym SM), jak również urazów twarzy (uszkodzenie mięśni, szczeki, języka i podniebienia). Charakterystyczne seplenienie u osób po resekcji uzębienia to również popularne zjawisko. Wiele wad wymowy można skorygować w prosty sposób, o którym to przez lata nie wiedzieliśmy. Chęć zmian i dążenia do poprawy swej wymowy często mobilizuje do ćwiczeń i leczenia, koniecznego z uwagi na zajmowane stanowisko, wykonywany zawód, jak i samopoczucie pacjenta. Jednak nie zawsze nawyki powodują wady, czasami problem jest bardziej rozległy i związany z niedosłuchem.

Problemy z jąkaniem się

Jąkanie się to wbrew opinii, choroba. Dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych, jest schorzeniem nabytym, aczkolwiek może być spowodowane wrodzoną wadą, genetycznym uwarunkowaniem, czyniąc chorobę pierwotną. Jąkanie często budzi w chorych frustrację, a także powoduje kompleksy utrudniając normalne funkcjonowanie w życiu, zwłaszcza dorosłym. Zaburzenie mowy polega na powtórzeniach pojedynczych głosek, sylab, słów albo nawet części zdań, ale także przeciąganiu głosek, blokowaniu się w trakcie wypowiedzi, nagminnym poprawianiu, oraz nierytmicznej mowie, unikaniu trudnych słów i zastępowaniu ich innymi. Przebieg choroby ma charakter sinusoidalny przebieg, gdyż rozpoznaje się sytuacje, kiedy osoba jąkająca się mówi prawidłowo i płynnie (recytując wiersz, w samotności, lub gdy śpiewa), czasami znów jąkanie nasila się, co może wynikać ze złego samopoczucia, słabej znajomości tematu rozmowy lub zbyt wielkiego zaangażowania emocjonalnego. W terapii istotne znaczenie ma pomoc psychologa oraz zbudowanie pewności siebie. Jąkanie u dziecka nie przesądza, że problem będzie dotyczył danej osoby w dorosłości nawracając, jednak ujawnia skłonność do tego zaburzenia, które może uaktywnić się ponownie w okresie dojrzewania lub po głębokich przeżyciach emocjonalnych, urazach psychicznych itp. Determinacja do zmian daje pozytywne rokowania w zakresie eliminacji zaburzenia, które w dużej mierze ma podłoże psychiczne (logofobia-strach przed mówieniem, unikanie kontaktów i wypowiedzi).

Dysleksja, a wady wymowy

Bardzo wiele mówi się o zaburzeniach integracji sensorycznej, rozwoju u dzieci, w tym także o dysleksji, coraz częściej diagnozowanej w różnych jej odmianach, jednak problem dotyczy również osób dorosłych. Oczywiście, że samo leczenie i nauka nowych umiejętności zgodnie ze schematem prawidłowego mówienia, słyszenia i rozumienia łatwiej przebiega u dzieci, ale u wielu dorosłych jest konieczna z uwagi na niesamowitą trudność radzenia sobie w sytuacjach życia codziennego. Dysleksja może wynikać z zaburzeń mowy i słuchu, ale również odwrotnie, kiedy to pierwotna dysleksja może powodować problemy z wymową. Istotne wówczas jest podejście zintegrowane do choroby, gdyż leczenie niedosłuchu, czy wad wymowy lub samej dysleksji musi być skorelowane z innymi czynnikami chorobowymi, w przeciwnym razie odrębne metody leczenia nie pomogą pacjentowi, a mogą jedynie pogłębić odczuwalne dolegliwości. Jako, że mowa kształtuje osobowość człowieka warto walczyć o prawidłowe wyrażanie siebie, zwłaszcza kiedy problem jest natury psychicznej blokady, nie zaś mechanicznych uszkodzeń i wad aparatu mowy. W pierwszym etapie nauki mowy najważniejsze jest naśladownictwo, jednak z czasem konieczne są połączenia pomiędzy myśleniem a wymową, mowa staje się bardziej staranna w treści, wtedy to można rozpoznać wady wymowy i samego rozwoju mowy powiązane z zaburzeniami charakterystycznymi dla dysleksji. Przestawienie ciągu wyrazów, nieprawidłowa składnia nie jest wada wymowy, jednak zaburzenie pracy mózgu w zakresie poznawczym może powodować także jąkanie się, seplenienie, blokadę językową, trudność w czytaniu i zrozumieniu różnicy między słowem pisanym a mówionym, zwłaszcza kiedy zapis fonetyczny języka jest inny niż pisany. To tylko niektóre problemy z mową wynikające z dysleksji.

Seplenienie-powszechny problem

Seplenienie dotyczy nie tylko dzieci, ale również i można zaryzykować twierdzenie, że przede wszystkim dorosłych. Sygmatyzm, czyli zaburzenie mowy w postaci seplenienia to nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź (szafa – safa , szafa – śafa  lub szafa – afa). U dzieci najczęściej pojawia się seplenienie międzyzębowe, kiedy głoski wymawiane są z językiem pomiędzy zębami. Możliwe jest również seplenienie boczne, niesymetryczne ułożenie języka, a zarazem przepływ powietrza powoduje nieprzyjemne dźwięki przy wymawianiu s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Odmian seplenienia jest wiele, jednak do popularnych należą wargowe, przyzębowe, świszczące, które pojawiają się wraz z kształtowaniem się mowy u dziecka. Brak wczesnej interwencji obfituje pogłębianiem się wady wymowy w życiu dorosłym. Przyczyn seplenienia może być bardzo dużo, do typowych należy naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz oraz niesprawność języka i warg, a także niektóre stany chorobowe górnych dróg oddechowych. Seplenienie jest powodem niskiej samooceny i problemów w relacjach międzyludzkich, co podnosi rangę „choroby”. Nowoczesne techniki terapeutyczne umożliwiają w wielu wypadkach na eliminację tej przypadłości lub na jej znaczne ukrycie. Powszechnie seplenienie łączy się z błędnym wymawianiem trudnych głosek upraszczając je, jednak do seplenienia należy także przestawianie dźwięków jak dzbanek – zbanek  lub cebula – tebula.

Wczesna interwencja, opieka logopedyczna i audiologiczna dzieci z grupy ryzyka

Odpowiednia profilaktyka w zakresie niedosłuchu i wad wymowy pozwala na szybkie rozpoznanie ubytków i właściwego leczenia, odpowiedniego do stanu pacjenta, jego wieku i możliwości. Wczesna interwencja u dzieci polega na konsultacji logopedycznej dzieci, które po ukończonym roku nie gaworzą i nie wypowiadają ani jednego słowa, ciągów sylab. Wizyta u logopedy nie zawsze jest wystarczająca, zwłaszcza u dzieci starszych, kiedy mowa jest opóźniona, wówczas zleca się również konsultację audiologiczną celem wykluczenia niedosłuchu, często idącego w parze z opóźnieniem mowy i problemami z nabyciem tej umiejętności. Dzieci kilkuletnie są szczególnie narażone na problemy ze słuchem z uwagi na częste infekcje, także uszu. Specjalistyczne badania pozwalają na diagnostykę aparatu słuchu, jak i mowy. Niekiedy przyczyną problemów z mową jest napięcie mięśniowe i wykształcenie się połączeń nerwowych odpowiadających za rozwój mowy u dziecka kilkuletniego. Również dzieci obciążone genetycznie powinny skorzystać z kontroli logopedy i audiologa. Nie rzadko powodem wady wymowy u dziecka są przerośnięte migdały bądź wędzidełko wymagające podcięcia. Wczesne usunięcie przyczyny problemów z mową zapobiegnie z pewnością pogłębiającym się problemom w sferze poznawczej, psychicznej i relacji z otoczeniem. Podobnie w kwestii niedosłuchu szybka reakcja i kontrola głównie laryngologiczna pozwoli na usunięcie problemu i przywrócenie prawidłowego rozwoju aparatu słuchu u dziecka.