Duże znaczenie w leczeniu wad wymowy, jak też ćwiczeniu i doskonaleniu własnej wymowy mają nawyki. Bardzo często wada jest nabyta poprzez nieprawidłową wymowę powielana przez lata. O wiele łatwiej nakłonić dziecko do zmian w zakresie tempa wypowiedzianych słów, tonu i barwy głosu, niż dokonać zmian u osoby dorosłej, której nieprawidłowości w mówieniu wynikają ze złych nawyków. Mimo wszystko terapie logopedyczne są prowadzone również dla dorosłych, a wiele ćwiczeń można wykonywać samodzielnie w domu, co jest dużą zaletą walki z nawykiem. Niekiedy problemem stanowi akcent i naleciałości gwary, której cechy wymowy naturalnie mają wpływ na nasz język. Nawyki o podłożu etnicznym są niezwykle trudne do usunięcia, co można zaobserwować na wielu osobach urodzonych i wychowanych w danym miejscu o charakterystycznej gwarze i migrujących zupełnie w inne miejsce świata, gdzie nawet po kilkudziesięciu latach odznaczają się nawyki wymowy zakodowane wraz z nauka mowy. Największym zagrożeniem jest niestaranność wymowy, pospiech w mówieniu oraz wykrzykiwanie wyrazów z uwagi na zagłuszające nas otoczenie, pełne hałasu i gwaru. Czasami wada wymowy jest znacznie poważniejsza uniemożliwiająca swobodne porozumiewanie się. Niewyraźna i bełkotliwa mowa może być skutkiem ubocznym schorzeń neurologicznych (np. po udarze mózgu, przy postępującym SM), jak również urazów twarzy (uszkodzenie mięśni, szczeki, języka i podniebienia). Charakterystyczne seplenienie u osób po resekcji uzębienia to również popularne zjawisko. Wiele wad wymowy można skorygować w prosty sposób, o którym to przez lata nie wiedzieliśmy. Chęć zmian i dążenia do poprawy swej wymowy często mobilizuje do ćwiczeń i leczenia, koniecznego z uwagi na zajmowane stanowisko, wykonywany zawód, jak i samopoczucie pacjenta. Jednak nie zawsze nawyki powodują wady, czasami problem jest bardziej rozległy i związany z niedosłuchem.
Jąkanie się to wbrew opinii, choroba. Dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych, jest schorzeniem nabytym, aczkolwiek może być spowodowane wrodzoną wadą, genetycznym uwarunkowaniem, czyniąc chorobę pierwotną. Jąkanie często budzi w chorych frustrację, a także powoduje kompleksy utrudniając normalne funkcjonowanie w życiu, zwłaszcza dorosłym. Zaburzenie mowy polega na powtórzeniach pojedynczych głosek, sylab, słów albo nawet części zdań, ale także przeciąganiu głosek, blokowaniu się w trakcie wypowiedzi, nagminnym poprawianiu, oraz nierytmicznej mowie, unikaniu trudnych słów i zastępowaniu ich innymi. Przebieg choroby ma charakter sinusoidalny przebieg, gdyż rozpoznaje się sytuacje, kiedy osoba jąkająca się mówi prawidłowo i płynnie (recytując wiersz, w samotności, lub gdy śpiewa), czasami znów jąkanie nasila się, co może wynikać ze złego samopoczucia, słabej znajomości tematu rozmowy lub zbyt wielkiego zaangażowania emocjonalnego. W terapii istotne znaczenie ma pomoc psychologa oraz zbudowanie pewności siebie. Jąkanie u dziecka nie przesądza, że problem będzie dotyczył danej osoby w dorosłości nawracając, jednak ujawnia skłonność do tego zaburzenia, które może uaktywnić się ponownie w okresie dojrzewania lub po głębokich przeżyciach emocjonalnych, urazach psychicznych itp. Determinacja do zmian daje pozytywne rokowania w zakresie eliminacji zaburzenia, które w dużej mierze ma podłoże psychiczne (logofobia-strach przed mówieniem, unikanie kontaktów i wypowiedzi).
Bardzo wiele mówi się o zaburzeniach integracji sensorycznej, rozwoju u dzieci, w tym także o dysleksji, coraz częściej diagnozowanej w różnych jej odmianach, jednak problem dotyczy również osób dorosłych. Oczywiście, że samo leczenie i nauka nowych umiejętności zgodnie ze schematem prawidłowego mówienia, słyszenia i rozumienia łatwiej przebiega u dzieci, ale u wielu dorosłych jest konieczna z uwagi na niesamowitą trudność radzenia sobie w sytuacjach życia codziennego. Dysleksja może wynikać z zaburzeń mowy i słuchu, ale również odwrotnie, kiedy to pierwotna dysleksja może powodować problemy z wymową. Istotne wówczas jest podejście zintegrowane do choroby, gdyż leczenie niedosłuchu, czy wad wymowy lub samej dysleksji musi być skorelowane z innymi czynnikami chorobowymi, w przeciwnym razie odrębne metody leczenia nie pomogą pacjentowi, a mogą jedynie pogłębić odczuwalne dolegliwości. Jako, że mowa kształtuje osobowość człowieka warto walczyć o prawidłowe wyrażanie siebie, zwłaszcza kiedy problem jest natury psychicznej blokady, nie zaś mechanicznych uszkodzeń i wad aparatu mowy. W pierwszym etapie nauki mowy najważniejsze jest naśladownictwo, jednak z czasem konieczne są połączenia pomiędzy myśleniem a wymową, mowa staje się bardziej staranna w treści, wtedy to można rozpoznać wady wymowy i samego rozwoju mowy powiązane z zaburzeniami charakterystycznymi dla dysleksji. Przestawienie ciągu wyrazów, nieprawidłowa składnia nie jest wada wymowy, jednak zaburzenie pracy mózgu w zakresie poznawczym może powodować także jąkanie się, seplenienie, blokadę językową, trudność w czytaniu i zrozumieniu różnicy między słowem pisanym a mówionym, zwłaszcza kiedy zapis fonetyczny języka jest inny niż pisany. To tylko niektóre problemy z mową wynikające z dysleksji.
Seplenienie dotyczy nie tylko dzieci, ale również i można zaryzykować twierdzenie, że przede wszystkim dorosłych. Sygmatyzm, czyli zaburzenie mowy w postaci seplenienia to nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź (szafa – safa , szafa – śafa lub szafa – afa). U dzieci najczęściej pojawia się seplenienie międzyzębowe, kiedy głoski wymawiane są z językiem pomiędzy zębami. Możliwe jest również seplenienie boczne, niesymetryczne ułożenie języka, a zarazem przepływ powietrza powoduje nieprzyjemne dźwięki przy wymawianiu s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Odmian seplenienia jest wiele, jednak do popularnych należą wargowe, przyzębowe, świszczące, które pojawiają się wraz z kształtowaniem się mowy u dziecka. Brak wczesnej interwencji obfituje pogłębianiem się wady wymowy w życiu dorosłym. Przyczyn seplenienia może być bardzo dużo, do typowych należy naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz oraz niesprawność języka i warg, a także niektóre stany chorobowe górnych dróg oddechowych. Seplenienie jest powodem niskiej samooceny i problemów w relacjach międzyludzkich, co podnosi rangę „choroby”. Nowoczesne techniki terapeutyczne umożliwiają w wielu wypadkach na eliminację tej przypadłości lub na jej znaczne ukrycie. Powszechnie seplenienie łączy się z błędnym wymawianiem trudnych głosek upraszczając je, jednak do seplenienia należy także przestawianie dźwięków jak dzbanek – zbanek lub cebula – tebula.