Wady wymowy występują kiedy wymowa odbiega od formy fonetycznej przyjętej w danym języku, co istotne wadą nie jest tak zwana mowa dziecięca, aczkolwiek cechy owej wymowy u człowieka dorosłego to niewątpliwie schorzenie kwalifikujące do terapii. Leczenie wad wymowy opiera się głównie na ćwiczeniach aparatu mowy. Gimnastyka języka, mięśni wokół ust, a nawet masaż policzków usprawnia mechanizm mowy. Poza rehabilitacją aparatu mowy i przygotowaniem go do prawidłowej wymowy poszczególnych ciągów głosek powinna nastąpić również terapia psychologiczna, gdyż wiele wad wymowy ma podłoże zaburzeń psychiki człowieka. Spowolnienie potoku słów wydobywających się z ust, a także skracanie wypowiedzi, zmiana tempa mowy, barwy głosu, operowanie głosem to ćwiczenia dla osób, u których nie rozpoznaje się wady w budowie i funkcjonowaniu aparatu mowy, a wada i zaburzenie wymowy wynika z impulsów w mózgu, na które to pomaga odpowiednia terapia o cechach psychoterapii. W zależności od stanu pacjenta metody lecznicze łączy się lub dokonuje selekcji ćwiczeń, gdyż nie każda wada wymaga kompleksowej terapii logopedycznej. W ćwiczeniach logopedycznych pomagają często przedmioty codziennego użytku i często nie zdajemy sobie sprawy iż dmuchanie w słomkę, czy nadmuchanie balona może być aktywnym ćwiczeniem wspierającym leczenie naszej wady wymowy. Aby wyćwiczyć wadę należy poświecić nieco czasu na systematyczne ćwiczenia samodzielne, w których pomocne jest lustro.
Jąkanie się to wbrew opinii, choroba. Dotyczy zarówno dzieci, jak i dorosłych, jest schorzeniem nabytym, aczkolwiek może być spowodowane wrodzoną wadą, genetycznym uwarunkowaniem, czyniąc chorobę pierwotną. Jąkanie często budzi w chorych frustrację, a także powoduje kompleksy utrudniając normalne funkcjonowanie w życiu, zwłaszcza dorosłym. Zaburzenie mowy polega na powtórzeniach pojedynczych głosek, sylab, słów albo nawet części zdań, ale także przeciąganiu głosek, blokowaniu się w trakcie wypowiedzi, nagminnym poprawianiu, oraz nierytmicznej mowie, unikaniu trudnych słów i zastępowaniu ich innymi. Przebieg choroby ma charakter sinusoidalny przebieg, gdyż rozpoznaje się sytuacje, kiedy osoba jąkająca się mówi prawidłowo i płynnie (recytując wiersz, w samotności, lub gdy śpiewa), czasami znów jąkanie nasila się, co może wynikać ze złego samopoczucia, słabej znajomości tematu rozmowy lub zbyt wielkiego zaangażowania emocjonalnego. W terapii istotne znaczenie ma pomoc psychologa oraz zbudowanie pewności siebie. Jąkanie u dziecka nie przesądza, że problem będzie dotyczył danej osoby w dorosłości nawracając, jednak ujawnia skłonność do tego zaburzenia, które może uaktywnić się ponownie w okresie dojrzewania lub po głębokich przeżyciach emocjonalnych, urazach psychicznych itp. Determinacja do zmian daje pozytywne rokowania w zakresie eliminacji zaburzenia, które w dużej mierze ma podłoże psychiczne (logofobia-strach przed mówieniem, unikanie kontaktów i wypowiedzi).
Bardzo wiele mówi się o zaburzeniach integracji sensorycznej, rozwoju u dzieci, w tym także o dysleksji, coraz częściej diagnozowanej w różnych jej odmianach, jednak problem dotyczy również osób dorosłych. Oczywiście, że samo leczenie i nauka nowych umiejętności zgodnie ze schematem prawidłowego mówienia, słyszenia i rozumienia łatwiej przebiega u dzieci, ale u wielu dorosłych jest konieczna z uwagi na niesamowitą trudność radzenia sobie w sytuacjach życia codziennego. Dysleksja może wynikać z zaburzeń mowy i słuchu, ale również odwrotnie, kiedy to pierwotna dysleksja może powodować problemy z wymową. Istotne wówczas jest podejście zintegrowane do choroby, gdyż leczenie niedosłuchu, czy wad wymowy lub samej dysleksji musi być skorelowane z innymi czynnikami chorobowymi, w przeciwnym razie odrębne metody leczenia nie pomogą pacjentowi, a mogą jedynie pogłębić odczuwalne dolegliwości. Jako, że mowa kształtuje osobowość człowieka warto walczyć o prawidłowe wyrażanie siebie, zwłaszcza kiedy problem jest natury psychicznej blokady, nie zaś mechanicznych uszkodzeń i wad aparatu mowy. W pierwszym etapie nauki mowy najważniejsze jest naśladownictwo, jednak z czasem konieczne są połączenia pomiędzy myśleniem a wymową, mowa staje się bardziej staranna w treści, wtedy to można rozpoznać wady wymowy i samego rozwoju mowy powiązane z zaburzeniami charakterystycznymi dla dysleksji. Przestawienie ciągu wyrazów, nieprawidłowa składnia nie jest wada wymowy, jednak zaburzenie pracy mózgu w zakresie poznawczym może powodować także jąkanie się, seplenienie, blokadę językową, trudność w czytaniu i zrozumieniu różnicy między słowem pisanym a mówionym, zwłaszcza kiedy zapis fonetyczny języka jest inny niż pisany. To tylko niektóre problemy z mową wynikające z dysleksji.
Seplenienie dotyczy nie tylko dzieci, ale również i można zaryzykować twierdzenie, że przede wszystkim dorosłych. Sygmatyzm, czyli zaburzenie mowy w postaci seplenienia to nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź (szafa – safa , szafa – śafa lub szafa – afa). U dzieci najczęściej pojawia się seplenienie międzyzębowe, kiedy głoski wymawiane są z językiem pomiędzy zębami. Możliwe jest również seplenienie boczne, niesymetryczne ułożenie języka, a zarazem przepływ powietrza powoduje nieprzyjemne dźwięki przy wymawianiu s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź. Odmian seplenienia jest wiele, jednak do popularnych należą wargowe, przyzębowe, świszczące, które pojawiają się wraz z kształtowaniem się mowy u dziecka. Brak wczesnej interwencji obfituje pogłębianiem się wady wymowy w życiu dorosłym. Przyczyn seplenienia może być bardzo dużo, do typowych należy naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz oraz niesprawność języka i warg, a także niektóre stany chorobowe górnych dróg oddechowych. Seplenienie jest powodem niskiej samooceny i problemów w relacjach międzyludzkich, co podnosi rangę „choroby”. Nowoczesne techniki terapeutyczne umożliwiają w wielu wypadkach na eliminację tej przypadłości lub na jej znaczne ukrycie. Powszechnie seplenienie łączy się z błędnym wymawianiem trudnych głosek upraszczając je, jednak do seplenienia należy także przestawianie dźwięków jak dzbanek – zbanek lub cebula – tebula.
Zapobieganie wadom wymowy dotyka najbardziej wieku wczesnoszkolnego, kiedy dziecko nabiera umiejętności posługiwania się mową, wyraża siebie poprzez wypowiedziane treści, a także posiada najbardziej elastyczny aparat mowy w swym życiu. Wyćwiczenie poszczególnych nieprawidłowości pozwala na zachowanie poprawnej mowy na całe życie oraz wyeliminowanie złych nawyków mowy u ich początków. Wbrew pozorom gimnastyką dla języka nie są języki obce, które utrudniają jedynie rozwój mowy. W życiu dorosłym pojawiające się trudności w mówieniu mogą wynikać z przyczyn osłabienia mięśni, ubytków uzębienia, ale również nieleczonych wad wymowy z dzieciństwa. Kluczową kwestią w zapobieganiu powstawania zaburzeń mowy jest palenie papierosów, które wpływa na barwę głosu oraz struny głosowe umożliwiające wydawanie dźwięków w postaci ludzkiej mowy. W zdecydowanej większości przypadków leczenia wad wymowy u dorosłych terapia opiera się na doskonaleniu już wykształconej mowy, co zasadniczo różni terapię dziecięcą, kiedy to pod kontrolą logopedy dziecko dopiero uczy się mowy i nabywa umiejętność posługiwania się mową. Wtórna nauka mowy u dorosłych następuje zazwyczaj jako forma rehabilitacji po wszelkich urazach mechanicznych szczęki, jak również w wyniku porażenia, udaru mózgu, czy innych urazów i powikłań pooperacyjnych itp. Na leczenie wad wymowy w zasadzie nigdy nie jest zbyt późno, jednakże konieczna jest motywacja i mobilizacja do terapii logopedycznej. Opanowanie to podstawa w poprawnej mowie, odpowiednie układanie ust, szerokie ich rozwarcie oraz właściwe ruchy języka pozwalają na staranną wymowę, o czym niewiele osób wie, gdyż mówi niezwykle szybko,mechanicznie i odruchowo, bezdźwięcznie.